Sanatorium Maria Oord

In de M&N Bode van 31 juli 2007 stond een mooi verhaal over het sanatorium Maria Oord van de hand van Wiel van Dinter. Het sanatorium lag bij het klooster van de Zusters van Liefde aan de Doelen en ten noord-westen van het stadhuis. Wiel is met mevr Govers teruggeweest naar de plek waar ze 62 daarvoor in het sanatorium lag en in de nadagen van WOII schuilde voor het oorlogsgeweld. De dan 79jr oude mevrouw Govers keert na 62 terug naar de plek van het Gennepse TBC sanatorium Maria Oord en de schuilplek die de kelders onder het stadhuis boden. Ze maakte daar de laatste bezette oorlogsmaanden mee, ondergedoken in de kelders van het stadhuis voordat ze in december 1944 ge-evacueerd zou worden. Wiel heeft het artikel ook beschikbaar gesteld voor deze website: verhaal van mevr Govers over de opname in sanatorium Maria Oord in 1944, het schuilen in de kelders van het stadhuis voor het oorlogsgeweld en de uiteindelijke evacuatie eind 1944. Maar er horen natuurlijk plaatjes bij en die staan op deze site. Sanatorium Maria Oord, de nazorg-inrichting aan de Heijenseweg (dat later het startpunt van de Augustinusstichting zou worden). De oorlogs-situatie. Dokter Stiemens, de directeur, waarnaar de huidige Stiemensweg genoemd is. Ik zet de links naar de diverse albums en afbeelding op deze website bij elkaar.

Wiel voegde de volgende nadere informatie over dr Stiemens toe."dr Stiemens was geneesheer-directeur van Maria Oord in de Doelen, de instelling was opgericht door de Zusters van Liefde van Tilburg (1918) op insitgatie van dokter Stiemens. Dokter Stiemens wilde namelijk een sanatorium; hij wist de Zusters zo ver te krijgen dat zij bouw, inrichting, de zorg enz. voor hun rekening namen. (Dr Stiemens had daar natuurlijk niet het geld voor, de congregatie wel). Dus: Stiemens was niet de stichter maar je zou wel kunnen zeggen: de aanstichter! Stiemens kwam bij de Zusters in dienst met als honorarium 10% van de totale daggelden per jaar. (De Verpleegkosten per dag waren  Fl 3,-) Dr Stiemens kreeg dus een honorarium, en was dienst bij de congregatie; - Stiemens is wel zelf oprichter van de oorspronkelijk nazorg-instelling 'Zonlichtheide' (Heijenseweg, 1930). Door gebrek aan nazorg-patiënten moest hij al spoedig ook tb-patiënten opnemen. Zijn filosofie was: 1. opname tbc-lijders in Maria Oord (in de Doelen) > 2. daar genezingsproces > 3. na genezing opname in de nazorg (Zonlichtheide op Heijenseweg ter voorbereiding op terugkeer in de maatschappij (Dr Stiemens was daarmee zijn tijd ver vooruit!). De Zusters van Liefde beperkten zich tot: opnemen > genezen (of doodgaan). A propos, in 1943/44 is er onenigheid tussen de Zusters en Stiemens ontsaan en hebben de Zusters St. aan de kant geschoven en een nieuwe directeur van Maria Oord benoemd. Toen dr Stiemens na de evacuatie in Gennep terugkwam, was zijn Zonlichtheide danig verwoest. Deze klap - en het sneuvelen van zijn enige zoon Hans in de meidagen 1940 (bij de verovering van Nederland door de Duitsers)- is Stiemens nooit meer te boven gekomen (Hij was bij wijlen erg depressief)." Veel plezier.

 
Foto uit de katholieke Illustratie van 1928 tgv het 10jr jubileum van dr Stiemens (2e van rechts)
 
Het album met de afbeeldingen van het sanatorium Maria Oord
De directeur van het sanatorium dokter Henri Johannes Stiemens (waar de straat naar vernoemd is) (2-1-1880 / 2-5-1955).

Augustus 2009 kreeg ik een mailtje van Anneke Dinger. Zij schreef:

" Ik ben Anneke Dinger, dochter van Ir. Jan Willem Dinger, de architect van het gebouw Zonlicht - Heide te Gennep.
Tussen alle papieren van zijn nalatenschap heb ik vandaag een 'folder' op A3 formaat gevonden met aan de ene kant foto's van de bouwtekeningen die hij gemaakt heeft en de vraag van het bestuur(?) om een donatie en aan de andere kant schrijf- en adresruimte
. "

En die folder heeft ze inderdaad opgestuurd en is aan de special toegevoegd (rechts)

Het album met de afbeeldingen van de nazorg-inrichting aan de Heijenseweg (Zonlichtheide)

De plattegrond van het sanatorium en het centrum van Gennep met daarop oa de plaats aangegeven van de huizen met kelders waar de patiënten konden schuilen voor de bombardementen door de geallieerden

 

 

Hieronder een 12tal afbeeldingen die een goed beeld geven van eht sanatorium. De 2e foto toont de kapel die helaas in de 80-er jaren door de gemeente gesloopt is. Ik ben er in de 60-er jaren nog de nodige keren zelf opgetreden als misdienaar.

Luchtfoto van het centrum van Gennep, gemaakt op oudjaarsdag 1944, dus na de evacuatie en 6 weken voor de bevrijding van Gennep
Deze foto is genomen te Siebengewald tijdens de evacuatie in oktober 1944 van de Gennepenaren (dus (nog) niet de patiënten van het sanatorium. Deze volgden 2 maanden later..
De man bij het hoofd van 't paard is Hen Jaspers (Welle Hen). De vrouw op de kar met deken om zich heen is Door Jaspers-Derks.

werkplaats

Ook uit het album van Gerard van Duuren (via Tonny) zijn deze foto's van net na de oorlog. Het zijn foto's van de Gennepse Nazorg. Je zou dan dus verwachten GeNaZo, maar het bijschrift luidt GeNoZa. Misschien dat iemand dit weet op te helderen. De Gennepse Nazorg komt voort uit Maria-Oord (waar het gebouw van voorheen sociale zaken staat, achter het gemeentehuis. Zie ook de special), dat een herstel-inrichting was voor TBS-patienten, opgericht door dokter Stiemens. Na het ziekbed moesten de patienten eerst aansterken en daarvoor werd in de jaren 30 Zonlichtheide gebouwd, ten westen van de Heijenseweg. Toen stonden daar nog geen bomen, maar hei en was het een heuvelachtig terrein. Om te voorkomen dat de mensen zich rot verveelden (er was immers nog geen TV, Ipads e.d. enfamilie was vaak ver weg), werden bezigheden ontwikkeld voor deze patienten. Omdat in de 40-er jaren peniciline was ontdekt, kwam er in de 50-er jaren een einde aan deze TBC-sanatoria, waar getracht werd patienten te genezen met veel zon en verse lucht. Zo geschiedde ook met sanatorium Maria-Oord en Zonlichtheide. Uiteindelijk begon de Augustinusstichting toen in die verlaten gebouwen van Zonlichtheide. Maar nu de foto's:

Naschrift: Han Albers geeft opheldering: " De correcte merknaam van de kunstnijverheidsproducten van Zonlichtheide luidde Gezona ( GE nneps ZO nlichtheide NA zorg). Het ging daarbij om producten van aardewerk, raffia, tin en bewerkt hout. De producten werden verkocht in De Bijenkorf, de duurdere hotels in de drie grote steden en op de grote oceaanstomers van de Holland Amerika Lijn.

Het idee van arbeidstherapie om zo de TBC patiënten na de lange verpleegtijd (niet zelden een jaar) weer te laten wennen aan de ‘buitenwereld', was een van de vele revolutionaire ideeën van Dr. Stiemens (Geneesheer directeur van het sanatorium Maria Oord in de schaduw van de Martinutoren) en zijn vrouw.

Hun initiatief verwierf landelijke bekendheid door een reportage in het weekblad ‘De Katholieke Vrouw'. Diezelfde reportage betekende uiteindelijk een breuk tussen de Zusters van Liefde en het echtpaar in 1928. De nonnen waren al lang uit op die breuk omdat – geloof het of niet – in de archieven van dezelfde Zusters van Liefde in Tilburg staat te lezen: ‘Dr. Stiemens en diens echtgenoote, die, hoe voortreffelijke menschen ook, niet Katholiek zijn'. "

kantoor

Nazorg zaal

beurs

Nazorg keuring

werkkamer